De misleidende naam van de 'Spaanse griep'

Hoewel er nog altijd wordt gesproken van de beruchte 'Spaanse griep', ligt de oorsprong van deze pandemie die de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog voortzette en in de jaren van 1918, 1919 en 1920 misschien wel tegen de 100 miljoen levens opeiste, in de Verenigde Staten. Het virus schijnt namelijk voor het eerst voorgekomen te zijn in maart 1918 op de militaire basis Fort Funston in Kansas en verspreidde zich van daaruit naar andere legerbases in de VS. Met het zenden van Amerikaanse troepen naar Europa, rukte het nieuwe virus op naar de oude wereld.

In Spanje, dat in de oorlog neutraal was en waar daarom dus geen oorlogscensuur was, sloegen de kranten alarm toen er opeens verschillende mensen na enkele dagen van koortsaanvallen aan het virus stierven. En omdat kranten in Spanje er de eersten waren, die erover berichtten werd de ziekte al gauw 'de Spaanse griep' genoemd.

Symptomen
De Spaanse griep begon met een hoge koorts, hoesten, spierpijn en keelpijn, en werd gevolgd door extreme moeheid en flauwtes. De zieke verloor zoveel energie dat hij niet meer kon eten en drinken. De ademhaling werd steeds moeilijker en binnen enkele dagen trad de dood in.

In tegenstelling tot andere griepepidemieën, waarbij met name kinderen en senioren de grootste risicogroep zijn, trof de Spaanse griep juist in de meeste gevallen jonge volwassenen. Na het onderzoeken van de longen van personen die aan de Spaanse griep zijn gestorven en in Alaska werden begraven kon het virus in 2005 worden nagemaakt (H1N1). Hieruit bleek dat de ziekte vooral de mensen in de leeftijdsgroep tussen 20 en 40 jaar trof, degenen met in theorie de grootste natuurlijke weerstand. Het kan daarom zijn, dat de sterfte veroorzaakt werd door een te sterke reactie van het immuunsysteem, maar het kan ook te maken hebben met de gevolgen van de oorlog en de verminderde weerstand van juist de jongere wereldbevolking, die in de loopgraven lag. Een feit is dat veel soldaten het onder de leden meenamen naar hun geliefden bij thuiskomst van de oorlog.

Geschiedenis
Er bestaan theorieën over de oorsprong van het virus. Zo wordt er aangenomen dat de oorzaak van de griep een gemuteerd varkensvirus uit China was, dat via Chinese spoorwegarbeiders in de VS belandde. Een tweede theorie is dat het vogelvirus spontaan muteerde in Fort Riley, Kansas. In dit fort fokte men kippen en varkens voor eigen gebruik. Een kok zou besmet kunnen zijn geraakt met het virus, dat vanuit de kippen via de varkens bij de mens kwam. Door mutatie was het virus in staat om besmetting van mens tot mens tot stand te brengen. 

In augustus 1918 had de helft van de Amerikaanse soldaten in Europa de ziekte, waarvan 43.000 man overleed. Dat is bijna net zoveel is als het aantal Amerikanen, dat de jaren daarvoor tijdens de gevechten sneuvelde (50.000 man).

Toen de oorlog in november 1918 eindigde en de soldaten naar hun landen terugkeerden brachten ze het virus met zich mee. In de VS stierven 675.000 mensen, in Frankrijk 200.000, in Engeland 400.000, in Nederland 27.000. In o.a. India en Rusland liep het dodental zels in de miljoenen. Waarschijnlijk raakte 20% van de toenmalige wereldbevolking besmet, in totaal een half miljard mensen. Voorzichtige schattingen komen op 20 tot 40 miljoen doden, maar mogelijk is dat veel meer.

Historici denken dat de Spaanse griep de loop van de geschiedenis heeft beïnvloed. Zo kreeg de Amerikaanse president Woodrow Wilson de Spaanse griep tijdens de vredesonderhandelingen in Versailles in 1919. Hij herstelde, maar door zijn afwezigheid bij de besprekingen waren de eisen aan het verslagen Duitsland strenger geworden met als gevolg de grote onvrede van de Duitsers en de latere opkomst van het Nazisme.

Ook in Spanje kregen hoge regeringsleiders deze griep, zoals de koning, Alfonso XIII, en de minister-president.