De Spaanse invloed in Tanger

In 1912 werd Marroko opgedeeld tussen Frankrijk en Spanje. De Spanjaarden kregen daarbij het protectoraat over het noorden van het land en een deel van de Atlantische kust in het zuiden. In 1923 werd ertoe besloten om een deel daarvan, nl. de strategisch gelegen stad Tanger en omgeving, een internationale zone te maken onder gezamenlijk beheer met de Britten. Later zouden andere landen, waaronder Nederland, bij dat beheer gevoegd worden.

In 1911 was Marroko in een staat van complete anarchie. De onmachtige Sultan vroeg Frankrijk om hulp, waarna Franse troepen Fez bezetten. Spanje nam tegelijkertijd andere steden in Marroko in. Ook 'kaiser' Wilhelm II, die al in 1905 aanspraak maakte op een Duits protectoraat in Marroko, wilde zijn deel, maar zou uiteindelijk een Frans protectoraat erkennen, in ruil voor de overdracht van gebieden in Equatoriaal Afrika.

Het Spaanse protectoraat
Spanje was echter niet van plan om zomaar de aftocht te blazen. Het land zag het Frans kolonialisme in  Noord-Afrika -de Fransen hadden al sinds 1830 de controle over Algerije- als een bedreiging. De kust van Marroko, op enkele kilometers afstand van de eigen zuidkusten, was daarin van essentiëel belang. Zo werd een jaar later een compromis bereikt in de vorm van het zg. Verdrag van Fez, dat bepaalde dat een deel van het land Spaans protectoraat zou worden. Dat zou bestaan uit twee geografisch gescheiden delen: het gebied van het Rifgebergte in het noordoosten, en dat van Tarfaya, in het zuidoosten en in het noorden begrensd door de rivier de Draa.

De Engelsen zagen echter in dit gedeelde protectoraat een bedreiging voor hun eigen handelsbelangen, in het bijzonder voor de zeeroute naar India. Ook zij moesten tevreden gesteld worden, wat dus in 1923 gebeurde met het uitroepen van Tanger als internationale zone.

Een korte geschiedenis van Tanger
De officiële versie is dat de stad in de 6de eeuw v.C. door Feniciërs gesticht werd onder de naam Tingis. Volgens de Berberse mythologie werd de stad echter door de held Sufax gebouwd. Deze held was de zoon van de godin Tinga (Tindjis) en de Griekse held Herakles. Sufax gaf de naam Tinga aan de stad die hij bouwde. Ook de oude Grieken hebben een mythe over het ontstaan van de stad, maar daarin krijgt de Berberse reus Antaios alle eer. Deze mythes doen ver moeden dat de stad al voor de komst van de Feniciërs bestond. Feit is dat het de op één na oudste stad van Marokko is.

In de 2e eeuw v.C. kwam de stad onder Romeinse invloed en werd de stad zelfs in het jaar 44 hoofdstad van de provincie Mauretania Tingitana (waarin overigens duidelijk de naam Tingis terugkomt). Na de val van het West-Romeinse rijk en een korte periode van onlusten werd het na de verovering in 532 van keizer Justinianus behoorde deel van het Byzantijnse Rijk. Dat zou duren tot in de 7de eeuw met de Arabische verovering van het noorden van Afrika. Vanaf 711 begon vanuit Tanger de verovering van Spanje door Tarik ibn Zijad.

In 1471 viel Tanger, na drie eerdere pogingen om de stad in te nemen, in Portugeze handen. Toen de Engelse koning Karel II in 1661 huwde met de Portugese prinses Catharina ging het als bruidschat over in Britse handen. In 1684 moest hij de stad, na een belegering van sultan Moulay Ismaïl, echter opgeven.

De geografische ligging van Tanger had de stad in de 19de en begin 20ste eeuw al de ideale toegangspoort voor handelsbelangen van de Europese koloniale mogendheden gemaakt. Het waren echter de Fransen, die het binnen hun invloedssfeer zouden krijgen, waarna de Duitse keizer Wilhelm II in 1911 een internationale crisis uitlokte door zich uit te spreken voor blijvende onafhankelijkheid van Marokko, onder Duits protectoraat. Een jaar later zou Marokko worden opgedeeld tussen Frankrijk en Spanje.

Omdat er meer belangen speelden kreeg het Verenigd Koninkrijk, dat een hoofdrol speelde op het toneel van de wereldmacht, het voor elkaar om in 1923 een overeenkomst te sluiten met Frankrijk en Spanje om Tanger een internationale zone te maken. Die zone, bestuurd door een internationale raad van Fransen, Spanjaarden, Britten, zou zelfstandig, neutraal en gedemilitariseerd zijn. In 1928 zou ook Italië erbij betrokken worden; later ook andere landen, waaronder Nederland. Zo zou de Nederlander Henri van Vredenburch van 1948 tot 1951 administreur zijn van de zone.

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd Tanger door de Spaanse dictator Franco bezet. Die liet in 1941 toe dat er een consulaat van Nazi-Duitsland werd geopend. Dat zou duren tot 1944, waarna Spanje zich een jaar later weer terugtrok en de stad zijn internationale statuut terugkreeg. Dat zou duren tot 1956 toen Marroko een onafhankelijke staat werd. De Spaanse Sahara zou bezet blijven tot 1969. Een VN-resolutie in 1965 zou Spanje dwingen om het gebied af te staan. Het vecht nu  voor de onafhankelijkheid van Marroko.

Door zijn internationale verleden wordt in Tanger, naast het Arabisch, Berbers en Frans, ook nog altijd Spaans gesproken.

Avonturiers, spionnen en kunstenaars
Het bijzondere statuut van Tanger trok vanwege haar vrijhandel veel buitenlands kapitaal aan. Het werd het eldorado voor miljonairs, speculanten, gokkers en allerlei andere mensen, die op zaakjes uitwaren, die het daglicht niet konden verdragen. Een multicultureel klimaat, waarin moslims, joden en christenen samenleefden, trok westerse schrijvers, als Jan Jacob Slauerhoff, en later Jean Genet, en de Amerikanen Paul Bowles, William S. Burroughs, Truman Capote en Tennessee Williams. Ook de Engelse oriëntalistische schilder George Owen Wynne Apperley woonde tot aan zijn dood in 1960 in Tanger.

Vanzelfsprekend waren er ook Spaanse kunstenaars, die banden hebben gehad met het Tanger uit die periode, waaronder de schilders José Cruz Herrera (1890-1972) en Mariano Bertuchi Nieto (1884-1955). Antonio Fuentes, algemeen de 'schilder van Tanger' genoemd, werd er in 1905 geboren, en woonde er -na een periode van omzwervingen door Spanje, Frankrijk en Italië- van 1945 tot zijn dood in 1995. Ook Spaanse dichters, als Rafael Alberti, Jacinto Benavente en Nobelprijswinaar >>Vicente Aleixandre, hebben er een periode van hun leven doorgebracht.

Naast trekpleister voor excentriekelingen en kunstenaars stond Tanger bekend als een centrum voor internationale spionage-activiteiten, vooral tussen de jaren 1940 en 1956 -eerst tijdens WOII en later tijdens de Koude Oorlog.

Afbeeldingen: (van boven naar beneden) Foto uit 1960 van een fort bij de haven van Tanger, gebouwd door de Portugezen in de 15-16de eeuw; uitzicht op de 'Avenida de España' in Tanger; Spaanse militairen en Franse gendarmes in de stad; kaart van het noorden van Marroko; Wilhelm II (1859-1941); Spaanse soldaten in Tanger tijdens WOII (1942); Paul Bowles voor zijn woning in  Tanger (1954), 'Tánger', geschilderd door Antonio Fuentes (ca. 1950)